Wpływ zaburzeń lękowych na sen - mechanizmy i konsekwencje

Nie od dziś wiadomo, że samopoczucie emocjonalne może wpłynąć na jakość naszego snu. Szczególnie kłopotliwe mogą być jednak zaburzenia lękowe, które stanowią jedne z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Niestety najbardziej dotkliwym tutaj obszarem jest właśnie zdrowy wypoczynek. Zmagając się z zaburzeniami lękowymi, możemy szybko odczuć ich negatywne konsekwencje, starając się zadbać o odpowiednią głębokość i dawkę swojego snu. Istnieje nawet dwukierunkowa zależność między tymi obszarami, a w tym artykule postaramy się przedstawić oraz wytłumaczyć mechanizm wpływ zaburzeń na nasze wypoczynek.

Sprawdź także: Skuteczne techniki relaksacyjne na lepszy sen

Dowiedz się więcej: Nocne podróże: Tajemnice i znaczenie naszych snów

Przeczytaj również: Bezsenność - jak skutecznie poradzić sobie z tym problemem?

Czym są zaburzenia lękowe?

Zaburzenia lękowe to grupa chorób o podłożu psychicznym, które charakteryzują się nadmiernym i nieuzasadnionym poczuciem lęku lub niepokoju. Wyróżnia się tutaj m.in. zaburzenia lękowe uogólnione, obsesyjno-kompulsyjne czy fobie społeczne. Ich objawy mogą mieć naprawdę negatywny wpływ na życie i codzienne funkcjonowanie chorego. Jednak przyczyny występowania zaburzeń lękowych nie są już tak jednoznaczne. Można tutaj wskazać zarówno na czynniki genetyczne, środowiskowe jak i traumatyczne doświadczenia życiowe. Zgodzić się można jedynie co do podstawy zaburzeń lękowych - dotyczy ona naszego podejścia oraz postrzegania świata, wszędzie zauważamy przeszkody, które wywołują u nas panikę oraz nieuzasadniony niepokój[1].

Dlaczego zaburzeniom lękowym często towarzyszy bezsenność?

Bezsenność często towarzyszy zaburzeniom lękowym i można wskazać tutaj na kilka powodów. Przede wszystkim osoby z zaburzeniami często doświadczają nadmiernej aktywacji układu nerwowego, zwłaszcza układu współczulnego, który jest zaangażowany w reakcję walki lub ucieczki. Z tego względu mają one właśnie trudności z zasypianiem oraz utrzymaniem głębokiego snu. Uporczywe zamartwianie się oraz nieustanne analizowanie trudnych sytuacji także sprawia, że nie jesteśmy w stanie się rozluźnić, a tym samym zasnąć. Co więcej, w przypadku niektórych zaburzeń lękowych mogą występować ataki paniki, nierzadko mające miejsce również w nocy. Te nagłe momenty intensywnego lęku powodują więc gwałtowne przebudzenia i trudności w ponownym zasypianiu z obawy przed kolejnym atakiem. Ponadto lęk często prowadzi do dużego napięcia mięśni zwłaszcza w obszarze szyi, ramion i pleców. To fizyczne napięcie także może uniemożliwiać relaksację podczas snu, co skutecznie uniemożliwia zaśnięcie i cieszenie się głębokim wypoczynkiem. Zresztą nawet sam niepokój o jakość swojego snu oraz obawy o to, czy uda nam się zasnąć, mogą stanowić główny powód bezsenności. Okazuje się więc, że nie tyle problem stanowią nasze zaburzenia lękowe, ile po prostu nasze nastawienie. Warto też wiedzieć, że lęk może przyczyniać się do wydzielania hormonów, takich jak kortyzol, który ma istotny wpływ na nasz rytm snu i czuwania. Nadmierny poziom kortyzolu często prowadzi do trudności z zasypianiem oraz nieregularności snu. Związek pomiędzy zaburzeniami lękowymi a bezsennością nie powinien nas już zatem dziwić. Badania wskazują, że nawet u 38% chorych występują problemy z jakością wypoczynku.

Jakie inne zaburzenia snu występują przy zaburzeniach lękowych?

Problemy ze snem wynikające z zaburzeń lękowych można podzielić na dwie grupy: dyssomnie i parasomnie. Bezsenność klasyfikuje się w tej pierwszej grupie równorzędnie z przedwczesnym budzeniem się czy problemem z zachowaniem ciągłości snu. Trudno zaprzeczyć, że tego typu dolegliwości mają negatywny wpływ na zdrowie psychiczne oraz fizyczne i mogą nawet pogłębiać zaburzenia lękowe. Nierzadko w tych przypadkach zmagamy się także z zespołem bezdechu sennego czy niespokojnych nóg. Nadmierne napięcie mięśniowe, w szczególności w nogach i okolicach gardła, jest właśnie wywołane stresem i niepokojem. Nie potrafimy więc się rozluźnić, przebieramy nogami i nie jesteśmy w stanie spokojnie leżeć, a tym samym dobrać dla siebie wygodnej pozycji. Niektóre osoby z zaburzeniami lękowymi doświadczają również nadmiernego zmęczenia i senności w ciągu dnia, co może przyczynić się do trudności w koncentracji i utrzymaniu aktywności. Z drugiej strony jednak i tak nie są w stanie zasnąć, gdy przychodzi już odpowiednia pora. Brak możliwości zaśnięcia przy dużym zmęczeniu może być więc jeszcze bardziej frustrująca i może nasilać problem. Parasomnie dotyczą z kolei występowania nieprawidłowych zachowań w trakcie snu lub przy wybudzaniu się, np. lęków nocnych lub koszmarów sennych. Powodem ich powstawania są zmiany w strukturze snu REM, w którym to właśnie doświadczamy marzeń sennych. Niestety jednak w tym przypadku są to najczęściej niezbyt przyjemne doznania, które mogą wywoływać wewnętrzną panikę prowadzącą w końcu do wybudzenia się z koszmaru. Lękom nocnym towarzyszy także przerażenie, pobudzenie, nadmierne pocenie się, przyspieszenie oddechu oraz akcji serca.

Mechanizm wpływu zaburzeń na sen

Nad związkiem pomiędzy zaburzeniami lękowymi a snem zastanawiało się już wielu naukowców. Co więc udało się wykazać? Grupa badawcza Eti Ben Simon dowiodła, że u osób z zaburzeniami lękowymi występuje znacznie mniej snu wolnofalowego, co może być odpowiedzią na pytanie, dlaczego wypoczynek w tym przypadku nie jest tak regenerujący. Tym samym udowodniono, iż zaburzenia snu powszechnie występują przy problemach o naturze psychicznej. Natomiast z drugiej strony wykazano także, że większa ilość snu wolnofalowego przyczynia się do redukcji poziomu lęku^[2]. Istnieje zatem dwukierunkowa zależność pomiędzy bezsennością a zaburzeniami lękowymi. Na czym jednak dokładnie polega ten mechanizm? Przede wszystkim należy zaznaczyć, że osoby z zaburzeniami lękowymi często doświadczają wzmożonej aktywacji układu przywspółczulnego, co prowadzi do zwiększonej reakcji na stres, a to z kolei skutecznie utrudnia zasypianie. Niepokojące myśli towarzyszące zaburzeniom również nie dają spokoju w nocy. Jest to efekt ruminacji, czyli nadmiernego powtarzania tych samych myśli w umyśle, co może znacznie utrudniać zasypianie i prowadzić do nieregularności wypoczynku. Poza tym organizm reaguje na stres i lęk pobudzeniem oraz zwiększonym wydzielaniem noradrenaliny, przez co zamiast się rozluźnić i wyciszyć, staje się gotowy do walki i ucieczki. Co gorsza, bezsenność na tle nerwowym często prowadzi do błędnego koła, o którym zresztą wspominaliśmy już w początkowej części artykułu. Wtenczas jeszcze bardziej się stresujemy, wywołujemy większy lęk przed kolejną nieprzespaną nocą, zamartwiamy się porażką, przez co faktycznie nie jesteśmy w stanie zasnąć. Zaburzenia lękowe oddziałują również na nas na poziomie komórkowym pod postacią stresu oksydacyjnego i zaburzeń metabolizmu w mitochondriach odpowiedzialnych za produkcję energii napędzającej funkcjonowanie organizmu.

Konsekwencje zaburzeń sennych

Niestety ciężko to przyznać, ale bezsenność i inne zaburzenia senne nie są jedynym problemem zaburzeń lękowych. Dlaczego? Przede wszystkim z tego względu, że niedostatek snu prowadzi do znacznie poważniejszych konsekwencji. Zaburzenia senne są przyczyną m.in chronicznego zmęczenia i obniżenia energii, co może mieć wpływ na ogólne pogorszenie się stanu zdrowia. To też znacząco utrudnia codzienne funkcjonowanie oraz wykonywanie zarówno obowiązków zawodowych i domowych, jak i zadań w życiu osobistym. Brak odpowiedniej ilości snu pogłębia nawet objawy zaburzeń o podłożu psychicznym, ponownie tworząc błędne koło, w którym lęk utrudnia sen, a brak snu pogarsza lęk. Z tego powodu nierzadko dochodzi także do osłabienia układu odpornościowego, a to z kolei zwiększa ryzyko infekcji wirusowych i bakteryjnych. Jesteśmy wtenczas bardziej podatni na złapanie przeziębienia, grypy czy innych chorób. Badania sugerują również, że bezsenność może mieć negatywny wpływ na układ krwionośny oraz pracę serca. Nadciśnienie tętnicze i inne schorzenia sercowo-naczyniowe mogą być więc typowymi objawami towarzyszącymi zaburzeniom sennym. Możliwe jest też zwiększone ryzyko otyłości i cukrzycy. Nieprawidłowości związane ze snem prowadzą bowiem do zaburzeń metabolizmu glukozy oraz zwiększają apetyt, przez co jesteśmy narażeni na nadmierne spożycie kalorii. W końcu zaburzenia senne wywołane zaburzeniami lękowymi mogą znacząco pogorszyć jakość naszego życia, przejawiając się niskim poziomem samopoczucia i niechęcią do wykonywania jakichkolwiek zadań.

W jaki sposób sobie pomóc?

Ostatecznie nasuwa się więc pytanie: w jaki sposób można sobie pomóc? Jak walczyć z zaburzeniami lękowymi, aby cieszyć się zdrowym snem? Po pierwsze warto się zapoznać z takim pojęciem jak terapia snu. Jest to zagadnienie istotne dla każdego, kto chce po prostu zadbać o jakość swojego wypoczynku niezależnie od obecności innych schorzeń i chorób. W tym celu należy przede wszystkim zadbać o odpowiednie wyposażenie swojego łóżka. Wygodny materac i inne akcesoria sypialniane dobrane pod nasze indywidualne potrzeby stanowią tutaj klucz do sukcesu, a być może nawet rozwiązanie problemu zaburzeń sennych i lękowych. Zwracając jednak uwagę na podłoże do snu, warto skupić się na takim modelu jak Hilding Zorba, który gwarantuje nie tylko komfort wypoczynku, ale także higieniczny sen wolny od alergenów. Z kolei poduszka Hilding Antistress Carbon może być faktycznie doskonałym rozwiązaniem dla osób zmagających się z zaburzeniami lękowymi, a w tym nadmiernym stresem. Powinniśmy jednak pamiętać, że jedynie specjalista będzie w stanie skutecznie pomóc nam w walce z jakimikolwiek nieprawidłowościami zdrowotnymi. Dlatego też swój problem zaburzeń lękowych warto najpierw skonsultować z odpowiednim lekarzem.

Okazuje się zatem, że wpływ zaburzeń lękowych na sen jest złożony i wielostronny. Poza tym nie tylko lęk może prowadzić do trudności z zasypianiem i utrzymaniem snu, ale także niewystarczająca ilość snu może pogłębić objawy lęku. Dlatego też ważne jest, aby osoby zmagające się z zaburzeniami lękowymi uzyskały odpowiednie wsparcie i leczenie, które pomogą im zarządzać swoim stresem i poprawić jakość snu. Z pomocą powyższych wskazówek powinieneś szybko uporać się ze swoimi problemami.