Nieprzespana noc sprawia, że nie masz energii, w pracy trudno Ci się skupić oraz gorzej przyswajasz informacje. Twój mózg nie lubi ,,zarywać nocek” dlaczego? Brak snu to poważny ubytek w cyklu pracy centralnego ośrodka nerwowego. Kiedy Ty smacznie chrapiesz, Twoja głowa nie zwalnia tempa. Sen to dla niej najważniejszy czas, podczas którego przeprowadza regenerację i analizę informacji zdobytych w ciągu dnia. Koniecznie sprawdź, jak Twoje szare komórki funkcjonują w ciągu nocy. 

Sprawdź także: Materac z kokosem, czyli jaki?

Dowiedz się więcej: Wygodny materac niedocenionym afrodyzjakiem

Przeczytaj również: Świadomy sen - co to takiego?

Cykl i fizjologia snu

Zasypiając, wprowadzasz swój organizm w stan czuwania. Temperatura ciała spada, masz poczucie błogości i stopniowo tracisz świadomość. Początkowe stadium spania trwa około 15 minut i umożliwia przestawienie się mózgu z odbioru fal beta na alfa. Zaczynają pojawiać się rozmaite dźwięki i obrazy chaotyczne, niepowiązane ze sobą - sen jest wówczas płytki i niespokojny. Wraz z przejściem na fale delta organizm wchodzi w fazę NREM, następnie w REM. Przechodzenia jednej w drugą doświadczasz podczas spania pięciokrotnie. Rzadko zastanawiamy się nad tym, jak skomplikowanym procesem jest sen. Podczas snu zachodzą kluczowe dla naszego funkcjonowania procesy, które wpływają na naszą produktywność w ciągu dnia. Za prawidłowy przebieg snu odpowiada wiele różnych obszarów naszego mózgu. Między innymi układ siatkowaty, znajdujący się w pniu, pełni jedną z ważniejszych funkcji w czasie odpoczynku. To od niego zależy odpowiednia regulacja stanu czuwania. Dzięki zmniejszeniu aktywności tego ośrodka możemy płynnie przechodzić przez kolejne fazy snu. Bardzo ważne jest także podwzgórze, będące pewnego rodzaju zegarem biologicznym. Reguluje ono cykl okołodobowy. Szyszynka natomiast produkuje bardzo ważny dla snu hormon, czyli melatoninę. To ona wprowadza nas w stan zmęczenia, sygnalizując organizmowi, że jest już czas na odpoczynek. Jej działanie może być skutecznie zaburzone przez światło niebieskie emitowane przez ekrany komputerów i telefonów. Z tego względu nie powinniśmy z nich korzystać chwilę przed snem. 

NREM

Kiedy już uwolnisz się z więzów świadomości, wchodzisz w fazę NREM, często określaną jako przygotowawczą do pojawienia się marzeń sennych. Etap ten pozwala organizmowi w pełni się zregenerować, następuje wzmożone wydzielanie i przyswajanie hormonu wzrostu, co za tym idzie rany szybciej się goją. Proporcje poszczególnych stadium NREM mogą także różnić się w zależności od wieku osoby. Między innymi niemowlęta spędzają najwięcej czasu w fazie 3 i 4. Odpowiadają one właśnie za ich prawidłowy i kontrolowany wzrost. Ze względu na ciągły rozwój małych dzieci, faza ta jest więc dla nich niezwykle istotna. Dla większej efektywności tego procesu, znacznie spada ciśnienie krwi, mięśnie wiotczeją, a gałki oczne przestają drgać. Jest to także faza najgłębszego snu. Procesy, które podczas niej zachodzą, pomagają mózgowi na bardzo skuteczną izolację od wszelkich zakłóceń. Nie są nam wtedy groźne żadne hałasy i inne zewnętrzne bodźce. W tej fazie odpoczynku nie będziemy na nie reagować, a nasz sen pozostanie niezakłócony. Trwa zwykle od 80 do 100 min, podczas których może pojawiać się lunatykowanie, krzyki, mówienie czy mimowolne wstawanie z łóżka. Marzenia senne jako pełnowymiarowe obrazy rzadko pojawiają się na tym etapie snu. Częściej w jego trakcie odczuwasz spadanie, paraliż czy topienie się. Szczególnie w stadium 2 tej fazy następuje szczegółowe przetwarzanie i zapamiętywanie informacji. Jest ona więc niezbędna dla efektywnej nauki i analizy otoczenia poznanego w ciągu dnia. Sen wolnofazowy występujący w obrębie NREM odgrywa bardzo ważną rolę dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Podczas niego produkowana jest cytokinina, odpowiadająca za wsparcie w zwalczaniu infekcji, stanów zapalnych oraz przewlekłego stresu. Z tego względu zaniedbywanie odpoczynku może przyczynić się do częstszych przeziębień i różnego rodzaju chorób. Bardzo istotne jest właściwe dbanie o niego, by oszczędzić sobie w przyszłości wielu problemów zdrowotnych.

REM

Fazą, w której zdecydowanie w mózgu dzieje się najwięcej jest REM. Po blisko dwóch godzinach od zaśnięcia, centralny układ nerwowy zaczyna przyswajać zdobyte w ciągu dnia informacje, zapamiętuje je i klasyfikuje. W tym czasie odbywa się także przekierowanie wspomnień z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Dodatkowo jest to najlepszy moment na utrwalenie czynności fizycznych, takich jak kroki taneczne czy jazda samochodem, dlatego przed występem na scenie koniecznie się wyśpij. Zapewne znasz powiedzenie przespać się z problemem? Nie wzięło się znikąd - jak dowodzą badania, w trakcie fazy REM mózg jest niezwykle kreatywny. Potrafi tworzyć połączenia między faktami, które wcześniej nijak do siebie nie pasowały. Pamiętaj o odpowiedniej ilości snu, zwłaszcza kiedy podczas pracy często brakuje Ci weny. Istotną czynnością dla mózgu jest także oczyszczenie, w trzeciej godzinie spania - ośrodkowy układ nerwowy usuwa wszelkie toksyny i zanieczyszczenia. Pozbywanie się niepotrzebnych molekuł sprawia, że organizm jest mniej podatny na choroby, takie jak Parkinson czy Alzheimer. Faza REM to również czas wzmożonego pojawiania się marzeń sennych, cały etap zajmuje ok. 25% rzeczywistego nocnego odpoczynku. Oprócz zwykłych marzeń sennych, które występują podczas tej fazy snu, można czasami doświadczyć też lucydnego śnienia. Brzmi to dosyć niespotykanie, jednak nie jest to nic innego jak zwykły świadomy sen. To bardzo ciekawe zjawisko, podczas którego można do pewnego stopnia kontrolować swój sen. Ma ono miejsce ze względu na wysoką aktywność mózgową w tym stadium odpoczynku. Niektórzy twierdzą nawet, że w stan świadomości podczas marzenia sennego możemy wprowadzić się sami. Do popularnych technik stosowanych, by osiągnąć to zjawisko, należy między innymi testowanie rzeczywistości. Polega ono na regularnym oglądaniu swoich rąk, spoglądaniu na zegar lub czytaniu. We śnie te elementy mogą być znacznie inne niż w świecie realnym. Sprawdzanie, czy się nie śni za dnia, wprowadzi w nawyk tę czynność i łatwiej będzie nam ocenić, że znajdujemy się we własnym sennym marzeniu. Inną bardzo prostą metodą jest prowadzenie dziennika snów. Często zapominamy ich fabułę zaraz po obudzeniu się. Jeśli jednak będziemy stale analizować i rozpisywać senne marzenia, będziemy w stanie zwiększyć świadomość w ich obrębie. Zaczniemy zauważać powtarzające się motywy lub znaki, które pozwolą nam uświadomić się w tym, że aktualnie śnimy.

Charakterystyki faz NREM i REM pokazują jak ważnym elementem w funkcjonowaniu organizmu jest sen. Człowiek w jego trakcie ma szanse nie tylko zregenerować się po aktywnym dniu, ale także zapamiętać i uporządkować istotne informacje. Dodatkowo spanie stanowi swoisty zabieg prewencyjny, chroniący przed chorobą Parkinsona i Alzheimera. Pamiętaj, że odpowiednia dawka nocnego odpoczynku pomaga zarówno przygotować się do działania, jak i usystematyzować informacje zdobyte po nim. Nigdy nie zaniedbuj higieny zdrowego snu.